17.علتی در پس هر رویداد پنهان است
یا دلیل و یا برهان
علّتی در پس هر رویداد پنهان است.
اگر چه علت العلل وقوع تمام رویدادها خداوند است که ما و همۀ موجودات را به حکمت خود اداره میکند، ولی در سطحی پایین‌تر وقتی پای من به سنگی می‌خورد و می‌افتم، آن سنگ دلیل زمین‌خوردن من است و البته بی‌توجهی من و برخورد با آن هم دلیلی دیگر است. و البته شما که آن سنگ را کنار کوچه رها کرده‌ای و رفته‌ای دلیل اصلی‌تر. بچه های خردسال متوجه ارتباط علت و معلول نیستند. لذا وقتی می‌پرسید چرا توپ را به شیشه زدی و آن را شکستی، میگوید خودش شکست (چون بارها توپ به شیشه زده بودم و نشکسته بود!). اما از بزرگ‌ترها این انتظار هست که برای جلوگیری از بروز هر مشکل به علت‌ها بپردازند و اگر موضوعی پیش آمده به دلیلهای مختلف فکر کنند. اگر پول من سر جایش نیست، لزوماً بغل‌دستی من برنداشته، شاید آن را جای دیگر گذاشته و فراموش کرده‌ام، شاید از جیبم افتاده باشد، شاید اصلاً پولی با خود نیاورده‌ام، شاید هنوز در جیبم است و من پیدایش نمی کنم و چندین شاید دیگر........ با سوژه های مختلف میتوان تمرین و بازی کرد و علت های زیادی را در نظر آورد. وقتی میبینی یکی از دوستانت خوشحال است، بگو بگذار حدس بزنم چرا خوشحالی: امروز روز تولدت است؟ در قرعه کشی بانک برنده شده ای؟ مامانت بستنی برایت خریده؟ پولی گم کرده بودی و پیدا شده؟
وقتی دوستت شروع میکند به منفی بافی و قیافه منتقد سیاسی به خود میگیرد، میگوید این مملکت بسیار مشکل دارد و کسی نمیخواهد بفهمد. بگو: صبر کن حدس بزنم: خودت تنهایی فهمیدی؟ با داداشت دوتایی فهمیدین؟ همین امروز فهمیدی؟ از کجا فهمیدی؟ این تنها کشوری است که اینو در موردش فهمیدی؟ خودش مشکل دارد یا ما آدمهایش؟ کارت جایی گیر کرده؟ کسی حقت را نداده؟ تو حق همه را داده ای؟ وقتی فرزندت دبستانیت کتاب علومش را میآورد و میگوید: اگر بالای کوهها فسیل ماهی پیدا شود نشانه چیست؟ بعد میبینی که نوشته، نشانه اینکه قبلا آنجا دریا بوده. بگو شاید هم یکی بالای کوه رفته و نهار ماهی خورده! شاید قبلا ماهیها بال داشته اند! شاید عقابی ماهیای را برده آن بالا برای بچه هایش! وقتی حین سفر تابلوی راهنماییای را میبینی که برای اه الی ماشین آشنا نیست، مثلاً تابلویی با تصویر یک اتومبیل و یک سقف شیبدار! با هم شروع کنید به حدس زدن و شوخی کردن در مورد علت نصب آن تابلو و پیام آن تصویر. مثل اینکه: پارک کردن روی سقفهای شیبدار ممنوع! تمرین کردن برای پیدا کردن علتهای مختلف، قدمی مؤثر در حل مسائل و باعث گسترش فکر ، پرورش خلاقیت و دوری از تعصب است. شاید با این تمرینات بتوانیم دست از اینکه «فوراً یکی را مقصر کنیم» برداریم و جنبه های دیگر را هم ببینیم.
