3. مشکلات قابل حل

یا من لا ینقص من خزائنه شی

 مشکلات قابل حل

خداوندا به من کمک کن که تغییر دهم آنچه را میتوانم و بپذیرم آنچه را نمیتوانم و بینشی ده تا تشخیص دهم تفاوت این دو را.

پیشرفت های زندگی بستگی دارد به فهم درستی که نسبت به دنیا و مشکلات آن یافته ایم ، راه حل هایی که پیدا کرده و به کار بسته ایم و روش هایی که تغییر و بهبود داده ایم. اما به هر اندازه که با دیگران درگیری نابجا پیدا کرده و نشاط ذهنی خود و آنان را فرسوده ساخته ایم، برنده نیستیم. « تو نمیتوانی کسی را وادار کنی که دوستت بدارد، تنها میتوانی دوست داشتنی باشی» مشکلات ارتباطی ما با دیگر انسانها( در اختلاف نظرها، اندیشه ها و تفاوت حالات خلقیشان) با چند حرکت ساده قابل رفع نیست. میزی که کنار اتاقمان اضافه میکنیم سر جایش میماند و بلند نمیشود برود ، اما مردم مهره هایی نیستند که طبق میل و خواسته ما چیده شوند. گاهی باید افراد و شرایط را به زمان سپرد تا کم تجربگی ها و ناتوانی ها با پیامد های طبیعی روزگار مواجه شده و با رشد سنی و فکر افراد، به مرور بهبود یابد. از سوی دیگر باید به سرعت خود برای جبران کاستی ها، و بهبود شرایط زندگی خود، خانواده و مردم اضافه کرد. به جای تصور حل مشکلات و ساختن دنیایی ایده آل و بی مسئله، یاد بگیریم که حد و وظیفه خود را در هر ماجرا تشخیص دهیم. مهارت ما در برخورد با مشکلات این است که: بتوانیم از بسیاری موضوعات با سلامتی عبور کنیم ( اغماض و گذشت)، گفتار و رفتار اطرافیان را زیباتر معنا کنیم و تهدید ها را تبدیل به فرصت کنیم. در این صورت مشکلات قابل حل و نیاز به بررسی معلوم میشود و آنگاه ریشه یابی، خلاقیت و پیگیری میخواهد. اکثر افراد برای بیان مشکلات خود میگویند: « من چه کار کنم که او ...» در حالی که مشکل ما اینطور است:« من چه کار کنم که من...» برای مثال به جای اینکه بگوییم:« من چکار کنم که او بیشتر درس بخواند؟» باید فکر کنیم و ببینیم مشکل واقعی« من» در زندگی چیست؟ آنوقت به اینجا میرسیم که حاصل نگرانی و دلسوزی ما برای دیگران تماما بحث و ایراد و اصرار و اجبار بوده است. سپس به این سوال ها میرسیم:« من چکار کنم تا رابطه خوبی با اطرافیانم داشته باشم؟ بیشتر دوستم داشته باشند و بیشتر دوستشان بدارم؟» بعد با کمی تامل در میابیم که باید از بعضی رفتارهای خود دست بکشیم. بگذاریم احساس کنند که برای خودشان، در حد توان و نیاز خود تلاش میکنند و رفتارهای ما دلپذیر تر و مهربانانه تر باشد. آنچه را دوست ندارند بشنوند، نگوییم و بیش از حد برایشان نگرانی و دلسوزی نکنیم. ما امکان تغییر جهان را نداریم، اما کافی است گاهی سری بلند کنیم و ببینیم چند روز از زندگیمان باقی مانده و نیازهای حقیقی ما چیست؟ آیا با هر رفتار و برنامه ای میتوان به عزت و آرامش و رضایت رسید؟ آیا زیاده گویی، ایده آل گرایی در دنیا و وداخله در امور همه، به ما آرامش میدهد؟ آیا کسی که تنها مانده و به زودی تنها خواهد رفت، به خاطر اینکه این و آن درست میشوند یا نمیشوند، فرصت هایش را از دست میدهد؟ هر کار بد را با بدتر از آن مقابله میکند؟

پیامبر اکرم( ص) فرمودند: از جمله بدترین مردم کسی است که آخرت خویش را برای دنیای دیگری تلف کند. ( نهج الفصایح، ص ۷۷۷)

4.مشکلات بزرگ ، درس های بزرگ و پیام های بزرگ با خود دارند

یا متعال

مشکلات بزرگ، درس های بزرگ و پیام های بزرگ با خود دارند.

جهان مجموعه ای به هم پیوسته و هدفمند است که با تدبیر خداوند حکیم و قدیر اداره میشود. آفریننده انسان محیط زندگی او را محیطی مملو از سختی ها میداند. بدیهی است در فضای مسابقه و زمان محدود، مجال آرمیدن نیست. در هر مشکلی امتیاز و درسی نهفته وکارهای سخت تر امتیازشان بیشتر است. در مدرسه های دنیا ابتدا درس میدهند بعد امتحان میگیرند، اما خداوند اول امتحان میگیرد بعد درس میدهد.مهم این است که بیش از حد معمول این مسابقه، برای خودمان مشکل درست نکنیم.چون در این صورت گرفتاری هایی برایمان پیش می آید تا بفهمیم:« بی فکری بس است.» با خود مرور کنیم که مشکل از کجا و چگونه شروع شد؟ سپس به بررسی راه حل ها و پیام هایش بپردازیم. اگر چکار میکردم یا چه رفتاری نمیکردم و یا چه نمیگفتم بهتر بود؟ ( پیدا کردن ریشه) آیا دخالت مجدد من میتواند مشکل را حل کند یا آن را پیچیده تر میکند؟ این مسئله چه پیام هایی برای من دارد؟ اگر در زمینه ای که برایمان مهم است موفق نشدیم، در امتحانی نمره قبولی نیاوردیم، کسی به ما تندی کرد، حق ما را ادا نکردند، افتادیم و دستمان شکست...،یا قرار است پیام هایی را بفهمیم و یا برای کارهای بزرگ تری در فرداها آماده شویم. پس: « مشکلی که مرا نکشد، قوی ترم میکند» اگر پیام مشکلات و جواب مسئله ها را بفهمیم بسیاری از آنها با ما خداحافظی میکنند چون ماموریت خود را به انجام رسانده اند. اما اگر مقاومت کنیم و همه چیز را به گردن این و آن بیندازیم، یا مرتبا بگوییم چرا اینطور شد، مشکلاتی حامل پیام های سنگین تر از راه میرسند.

5. تهدیدها را به فرصت تبدیل کنیم

یا مقلب القلوب

تهدید ها را به فرصت تبدیل کنیم.

همین اتفاقی که فکر میکنی بدتر از این نمیشود، میتواند بهترین اتفاق زندگیت باشد. میتوان نگاهی پیدا کرد که در هر موضوعی به نیمه ی پر لیوان هم نگاه کرد. آیا میتوان چند لیوان نصفه ی دیگر پیدا کرد و با سر هم کردن محتوایش از خوشبختی لبریز شد؟ بسیاری از ثروتمندان، مخترعان، مدیران و نام آوران مطرح دنیا وقتی در شرایط بحرانی قرار گرفتند، ایده جدیدی را در ذهن خود پرورانده و همان رویداد را پله ی ترقی خود ساخته اند. همان موجی که میتواند غرقت کند، میتواند از تو موج سواری قوی بسازد. دنیا، سرای مشکلات است، اما آدم ها به دو طریق با مشکلات برخورد میکنند. عده ای به روش یه توپ دارم قلقلیه، ...... میخورند زمین و هوا میروند.... عده ای هم مثل هندوانه میخوردن زمین و پخش میشوند. بستگی دارد که هر مشکلی را فرصت ببینی یا تهدید! به این ترتیب با کمک مشکلات رشد میکنی و از زمین خوردن هر درس های خوب میگیری یا اینکه غش میکنی و دیگر بلند نمیشوی. میشود بر تریلی مشکلات سوار شد و رانندگی اش را یاد گرفت، و میشود زیر تریلی هجده چرخ خوابید و گفت: وای، آخ، وااای، آآآخ ...

6. بهتر میشود یا بدتر ؟ اگر نمیدانی صبر کن

یا مجیر 
 بهتر میشود یا بدتر؟ اگر نمیدانیم صبر کن.

گاهی برای رسیدن باید نرفت.

وقتی میخواهیم به هر قیمت که شده کاری کرده باشیم، وقتی نصیحتی میکنیم که طرف مقابل را لجبازتر میکند، تلفنی میزنیم که وضعیت را مشکل تر میکند، تغییری در سیستم میدهیم که سیستم را از کار می اندازد بهتر نیست هیچ کاری نکنیم؟ چقدر در زندگی تلاش کرده ایم و نتیجه ی عکس گرفته ایم. چقدر بهتر بود اگر گاهی دست از تربیت کردن برمیداشتیم و به جای دستور دادن، دخالت کردن و دلسوزی نشان دادن به کار خودمان می رسیدیم . بیش از آنکه تلاش کنیم این کار و یا آن اقدام را بکنیم، لازم است یاد بگیریم چه کارهایی نکنیم. یک طفل میخواهد به هر چیزی دست بزند، هر چیزی را به دهان ببرد، هر حرفی را بر زبان آورد هر وسیله ای را امتحان کند از هر مسیری برود. بیشترین حرف والدین این است که نکن، نخور، نگو، نرو، تا وقتی که خود کنترلی عقل، در طفل فعال بشود. وقتی نمیدانیم که « چه باید بکنیم» ، مهم است که دقت کنیم، « چه نباید بکنیم.

حل کردن یک مشکل مهم است، اما مهمتر از آن هم وجود دارد. این خصوصیت آدم های « ذی حجر» در آیه پنج سوره مبارکه فجر است که محدوده ای برای خود مشخص کرده اند که از آن، پا فراتر نگذارند.

7. آیا ما اسیر خاطرات گذشته هستیم؟

 یا محول الحول و الاحوال

 آیا ما اسیر خاطرات گذشته هستیم؟

از هر که میپرسی چرا دست از خطاهای رفتاری یا احساس های منفی ات برنمیداری،پاسخ میدهم تو که نمی دانی من در چه شرایطی بزرگ شده ام. پدرم چه کرده، مادرم چه گفته، عمویم چه شده، خانه مان چطور بود... .سوال این است که اگر مثلا سی سال از زندگی در شرایط مطلوبی نگذشته باید بقیه عمر را فدای آن سی سال کنیم؟ آیا مشکلات و سختی های گذشته خیری در خود نداشته اند؟ آیا افراد موفق جهان در انبوه مشکلات و کمبودها به رشد و قوت نرسیده اند؟ اگر امروز را یک روز جدید، یک زندگی جدید و یک فرصت تازه بدانیم که میتواند برایمان سرنوشت ساز باشد، آن وقت میتوان باور کرد که هر سال۳۶۵ نوروز دارد.

میتوان با تبر اراده از اسارت ریسمان غم و خمودی روز های گذشته خلاص شد.

8. آیا هر داشته و نداشته ای ، فرصت ، مسئولیت و امتحان نیست؟

یا کبیرا لا یصغر

آیا هر داشته و نداشته ای، فرصت، مسئولیت و امتحان نیست؟

 

فَأَمَّا الْإِنسَانُ إِذَا مَا ابْتَلَاهُ رَبُّهُ فَأَکْرَمَهُ وَنَعَّمَهُ فَیَقُولُ رَبِّی أَکْرَمَنِ (15) وَأَمَّا إِذَا مَا ابْتَلَاهُ فَقَدَرَ عَلَیْهِ رِزْقَهُ فَیَقُولُ رَبِّی أَهَانَنِ (16) کَلَّا ... اما انسان هرگاه که پروردگارش او را در امتحان قرار دهد و اکرام نماید و نعمت بخشد، گوید: پروردگارم مرا گرامی داشت(۱۵) و اما هرگاه که او را در امتحان قرار دهد و روزی را بر او تنگ گیرد، گوید: پروردگارم مرا خوار کرد(۱۶) چنین نیست که گمان کرده...( سوره مبارکه فجر)

9.عاقلان بردبارند

یا حلیم لا یعجل

 عاقلان بردبارند.

لا یحلم عن السفیه الا العاقل: کسی جز عاقل، در مقابل سفیه بردباری نمیکند.

( تصنیف غررالحکم و درر الکلم، ص ۵۳)

اگر دنیا و اهل دنیا قدر و ارزش و قدردانی سرشان میشد، یوسف زمانشان را به چاه نمی انداختند و ظهور آخرین یوسف نازنین خدا( ع) تا این حد به تاخیر نمی افتاد. اما اکثر مردم در احاطه حواس و هوس های خود هستند.قرآن مکرر از این سخن میگوید که بیشتر مردم از فکر و عقل خود استفاده نمی کنند، به دنبال شناخت و دانایی نیستند وعده های خدا را باور ندارند، اهل قدردانی و استفاده درست از نعمت هایشان نیستند اهل بحث و جدل های بیهوده اند و رسم و عادت غلط گذشته را تکرار میکنند. باید باور داشت که همه کلاس تفکر نرفته اند، همه شرایط رشد دهنده نداشته اند، کتابهای عالی نخوانده اند، استاد و الگوی خوب ندیده اند و همه قصد رشد و اصلاح ندارند. کسیکه عاقل است از همه مردم انتظار بهترین و عالیترین رفتار ممکن را ندارد.

امیرالمومنین (ع) فرمودند: درک کردن، همه را بخشیدن است. همچنین فرمودند: هرکه بر کسی خشم گیرد که قدرتی بر او ندارد، اندوه خود را زیاده کرده و به خودآزاری پرداخته است.

( تحف العقول ترجمه حسن زاده ص ۱۵۹)

1. چشم دروازه فکر است

یا ودود

 چشم دروازه ی فکر است.

قطعا دیدنی هایی برای شما از سوی پروردگارتان آمد. پس هر که بصیرت داشت به نفع خودش و هر که کور بود به ضرر خودش بود.(۴ ۱۰سوره مبارکه انعام)

در آفرینش خدای رحمان خلل نمیبینی، چشم بگردان! آیا نقصانی میبینی؟ بار دیگر نظر بگردان تا نگاهت خیره و ناتوان به نزد تو بازگردد ( ۳ و ۴سوره مبارکه ملک)

خوب دیدن و خوبی ها را دیدن، هنر و مهارتی است که منجر به پرورش فکر میشود. خود و فرزندانمان را به بهتر دیدن اطراف و درس گرفتن از دیدنی ها تمرین دهیم. خداوند هیچ پدیده ای را اینقدر حقیر نیافریده که در آن درسی برای آموختن نباشد. در سفر به جای اینکه ساعتها بی توجه بنشینیم، با خیال اینکه کی میرسیم ، میتوان با دقت در دیدنی های اطراف، اطلاعات، ایده ها و دریافت های جدیدی را حاصل کرد. یکی از پایه های تعقل علم است، و علم بسیاری با شنیدن و دیدن و تجربه کردن، به خصوص در سفرها بدست می آید. از نگاه و توجه به حرکات و فعالیتهای یک کودک چه چیزهایی میتوان یاد گرفت، از دیدن آدم های راضی و افراد ناراضی و ناراحت چه تفاوتهایی را درک میکنیم؟ آیا از زشتی رفتار کسی میتوان نکته زیبایی را دریافت و استفاده کرد؟ آیا از ضعیف ترین و ساده ترین آدم های اطرافمان میتوانیم درس بگیریم ؟

امیرالمومنین(ع): ما اکثرالعبر و اقل الاعتبار. عبرت ها چقدر فراوانند و عبرت پذیری ها چقدر کم.

( نهج البلاغه حکمت ۲۹۷)

امام موسی کاظم(ع): ما من شی تراه عیناک الا و این موعظه؛ چیزی نیست که چشمانت آن را بنگرد،مگر آن که در آن پند و اندرزی است.

( بحارالانوار، ج۷۸،ص۳۱۹)

 

2.منطق و استدلال ، ابزار تفکر صحیح است

 

یا رئوف

منطق و استدلال، ابزار تفکر صحیح است.

منطق از آن مقوله هایی است که همه از آن دم میزنند. اما کمتر کسی اصول آن را می داند و اغلب گرفتار استدلال های اشتباه میشویم. استدلال از کل به جزء را « قیاس» می نامند.مثلا میگوییم:« اگر همه ی دانش آموزان مدرسه را به اردو میبرند،پس علی هم که شاگرد این مدرسه است میتواند به اردو برود.» هرکسی و هرچیزی را نمیتوان قیاس کرد و هر موضوعی را نمیتوان عمومیت داد.اگر کسی بگوید:« دو نفر از دوستانم که به کوه رفتند، افتادند و پایشان شکست،پس هرکسی به کوه برود،پایش میشکند.» میگوییم بی منطق است چون از یکی دو مورد جزئی میخواهد به نتیجه گیری کلی برسد. باید دید آن افراد چه مسائلی را رعایت نکرده اند که دچار حادثه شده اند. برای اینکه به نتیجه ای برای کل برسیم، تعداد موارد نمونه باید به نسبت تعداد کل زیاد باشد. مثلا اگر نصف بیشتر بچه های یک مدرسه دارای خصوصیتی باشند، میشود درباره آن مدرسه نظر داد، اما بالعکس ما نمیتوانیم صرف دیدن چند نفر از دانش آموزان، درباره کل مدرسه نتیجه گیری کنیم.این درحالی است که ما با شایعه یک مشکل برای یک فرد یا یک مجموعه، فریاد و فغان سر میدهیم که وای مملکت از دست رفت.

3. آیا شرایط مختلف قابل مقایسه اند؟

یا صادق

آیا شرایط مختلف قابل مقایسه اند؟

اگر هر موضوعی قابل تعمیم دادن باشد ( یعنی برای همه صدق کند) آن وقت هر موضوعی قابل مقایسه با موضوعی دیگر و هر کسی قابل مقایسه با کس دیگر است.برای مثال میگوییم موهایت ریزش دارد؟ من از وقتی شامپوی مخصوص موهای چرب را استفاده میکنم ریزش موهایم کم شده، تو هم امتحان کن. غافل از اینکه نوع مشکل شرایط هر کسی می‌تواند از اساس با دیگری متفاوت باشد.شرایط زن و مرد ، فقیر و ثروتمند، کم سواد و باسواد، بالا شهری و پایین شهری و گاهی حتی وضعیت دو خواهر یا برادر با هم فرق دارد. بزرگان به ما گفته اند که از لحاظ مالی خود را با شرایط پایین تر و از لحاظ معنوی با شرایط بالاتر مقایسه کنید تا از اندوه و حسرت فاصله بگیرید و دنبال رشد و حرکت باشید. اما هر امری را با شرایط مشابه خودش مقایسه میکنند. کسی نمی گوید این دایره از آن مثلث گردتر است! اما به سادگی می گویند این بچه از همه ضعیف تر است. توجه ندارند که ریاضی اش ضعیف تر و نقاشی اش قوی تر است.نمی دانند که هر کس را باید با دیروز خودش مقایسه کرد. نه با هر علامه و نخبه، و در هر زمینه ای. هرکس استعداد های خود را بشناسد و برای رشد آن تلاش کند شخصیت منحصر به فرد و موفقی میشود.